Halsizlik, bireylerin en sık tıbbi yardım istediği şikayetlerden birisidir. Birçok hastalık halsizlik yakınması ile belirti vermektedir. Halsizlik yakınmasına neden olan hastalıklar ele alındığında KANSIZLIK (ANEMİ) üst sıralarda yer alır. ANEMİ toplumumuzda ve dünyada oldukça sık görülen bir hastalıktır.Kan hastalıkları içinde en sık rastlanılan KANSIZLIK, kandaki hemoglobin miktarının veya kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) azalmasıdır.
Hemoglobin , kanımızdaki alyuvarlarda bulunan, tüm dokuların yaşaması için gerekli olan oksijeni taşıma işlemini gerçekleştiren ,aynı zamanda kana kırmızı rengini veren moleküldür.Anemi, hemoglobin miktarının kandaki düzeyi ölçülerek teşhis edilir.
ANEMİ (kansızlık), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ,kan sayımı ile saptanan hemoglobin düzeyinin erkeklerde 13g/dl, kadınlarda 12g /dl’nin adlında olması olarak tanımlanır. Dünyada , anemi sıklığı kadınlarda % 30-40 erkeklerde ise % 20’dir.
Anemi çoğu kez belirti vermemekle birlikte dokulara yeterli oksijen taşınmaması sonucu ortaya çıkan belirtilere sebep olmaktadır:
- Halsizlik , yorgunluk,
- Uyku hali,
- Çarpıntı , nefes darlığı,
- Baş ağrısı ,baş dönmesi,
- Unutkanlık,dikkat eksikliği,
- Ağız kenarında ve tırnaklarda çatlaklar,
- Dilde renk değişikliği,
- Ciltte solukluk,
- Saç dökülmesi,
- Tırnaklarda şekil bozuklukları,
- Cinsel işlev bozuklukları
Kansızlık yaşam kalitesini ve süresini olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. Teşhis edildikten sonra mutlaka sebepleri araştırılarak tedavisi planlanmalıdır.
Anemiye sebep olan durumlar:
- A- Kan yapımının (eritropoez) yetersizliği:
- Temel besin maddelerinin eksikliği (Demir, Vitamin B12 , folik asit eksikliği ),
- Kemik iliği hasarı (iyonize radyasyon ),
- Kemik iliğinin yetersizliği (ilaç kullanımı, fibrozis, tümör yayılımları),
- Kalıtsal bozukluklar,
- Endokrin hastalıklar (hipofiz ve tiroid bezinin yetersizliği) ,
- Böbrek yetersizliği,
- B –Kanamalar
- Akut (ani gelişen ) kan kayıpları,
- Kronik(uzun sürede oluşan) kan kayıpları demir eksikliğine sebep olarak kansızlık oluştururlar,
- Düzensiz adet kanamaları,
- Sindirim sistemi kanamaları (aspirin ve ağrı kesici ilaçlarla oluşan kan kayıpları,yemek borusu iltihabı ve kanseri, gastrit,mide ülser ve kanserleri, kalın bağırsak kanserleri)
- C- Kan yıkımları (Hemoliz)
- Hemoglobin bozuklukları,
- Damar hasarı ve kimyasal ajanlarla oluşan kan yıkımları,
- Lenf kanserleri esnasında oluşan kan yıkımları,
- Bağ dokusu hastalıkları (Lupus) seyrinde gelişen kan yıkımları,
- Otoimmün sebepler,
- Dalak büyümesi,
Kansızlığın en sık nedeni demir eksikliğidir. DSÖ, ferittin testi ile tarandığı takdirde demir eksikliğinin yüz kişinin 40 ‘ında görüldüğünü tahmin etmektedir. Çocuklarda henüz kansızlığa yol açmamış hafif dereceli demir eksikliği, büyüme ve zihinsel gelişimi olumsuz etkileyebilmektedir. Erişkin kadınlarda ise gebelik ve ciddi spor hariç fiziksel kapasiteyi fark edilebilir bir şekilde etkilemesi pek beklenmez.
Vücutta demir ihtiyacı, bebeklik ve hızlı büyüme dönemlerinde, kadınların adet dönemlerinde, gebelikte en yüksektir. Yetersiz demir alımı demir eksikliğinin en yaygın sebebi olup diyetin demirden fakir ve emilimi iyi olmayan demir içeren gıdalardan oluşması ile ortaya çıkar. Karaciğer, koyun ve dana eti, ıspanak, enginar, kurubaklagiller(özellikle yeşil mercimek), kayısı, mürdüm eriği, siyah üzüm, fındık fıstık, demirden zengin gıdalardır.
Çaydaki tannik asit, kahve ve kırmızı şarapta bulunan polifenoller, mandıra ürünlerindeki kalsiyum demir emilimini azaltır. Mide asidini azaltan ilaçlar da demir emilimini bozabilmektedirler.
Demir eksikliği büyüme çağındaki çocuklarda, gebelerde kullanım artışına bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca kansızlık sebepleri içinde de belirttiğim gibi, kan kayıpları (kadınlarda adet kanamaları ve sindirim sisteminden kaynaklanan sinsi kanamalar) da demir eksikliğine sebep olmaktadır.
